آسیب های حضور نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی/ «سرماخوردگی روانی»؛ به‌زودی در ایران!

به گزارش گروه دیگر رسانه‌های خبرگزاری فارس، روزنامه همشهری به گزارشی به حضور ۳ تا ۴ برابری نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی در دو الی سه سال اخیر پرداخته است که بخش‌های مهم آن در ادامه می‌آید.

میزان حضور نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی ۳تا ۴برابر شده است

مشاهدات میدانی می‌گوید، در ۲سال گذشته به‌دلیل مجازی شدن آموزش‌ها، میزان دسترسی و استفاده کودکان و نوجوانان از اینترنت، موبایل و تبلت و به‌تبع آن استفاده این قشر از شبکه‌های اجتماعی بیشتر شده است. این مشاهدات را اطلاعات تازه مرکز آمار ایران هم تأیید می‌کند.

براساس گزارش مرکز آمار ایران، میزان عضویت در شبکه‌های اجتماعی برای افراد ۱۵ساله و بیشتر در کشور که در سال ۱۳۹۶برابر ۵۳درصد بوده، در سال ۱۳۹۹به ۶۵درصد رسیده و متوسط حضور روزانه در شبکه‌های اجتماعی از یک ساعت و ۴دقیقه در سال ۹۶به یک ساعت و ۳۲دقیقه در سال ۱۳۹۹رسیده است.
 

همچنین میزان عضویت در پیام‌رسان واتساپ در این بازه زمانی ۳ساله که شامل برش‌های زمانی قبل و بعد از پاندمی کرونا است از ۲۴درصد به ۸۸.۵درصد رسیده و در اینستاگرام از ۴۳.۱درصد به ۶۸درصد افزایش یافته است.

هر چند این آمارهای مقایسه‌ای مربوط به تمامی گروه‌های سنی بالاتر از ۱۵سال است، اما حتی اگر با وجود شکاف دیجیتال در سنین بالا، توزیع یکنواختی را برای گروه‌های سنی مختلف تصور کنیم، نشان می‌دهد که میزان حضور نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی ۳تا ۴برابر شده است.

رشد ۵۲درصدی اعتیاد به اینترنت پس از شروع دوران کرونا

بهروز بیرشک، روانشناس اجتماعی می‌گوید: «در یک تحقیق از رشد ۵۲درصدی اعتیاد به اینترنت در دنیا به‌خصوص از زمان شروع کوویدـ۱۹صحبت شده و یکی از توصیه‌هایی که در این پژوهش اعلام شده، ضرورت اعمال مداخلات مؤثر برای پیشگیری و کاهش رفتارهای اعتیادآور آنلاین و همچنین در دسترس قرار دادن دستورالعمل‌ها در این‌باره به‌ویژه برای نوجوانان است.» بیرشک آسیب‌هایی نظیر طردشدگی، انزوا و کاهش حس اعتماد را ازجمله عواقب استفاده افراطی از اینترنت و فضای مجازی می‌داند.
 

اولین علامت پاندمی روانی جوانان چیست؟

در کنار این آمار، حسن عشایری، رئیس انجمن عصب روانشناسی نیز ضمن ارائه نتایج مطالعات دانشگاهی، درباره پیامدهای تشدید استفاده از فضای مجازی در دوران کرونا روی نوجوانان و جوانان، می‌گوید: «پس از آنکه از پاندمی کرونا خلاص شویم، با یک پاندمی روانی میان نوجوانان و جوانان سر و کار خواهیم داشت. علامت ورود به این پاندمی در درجه اول، نفی است؛ یعنی ‌نوجوانان و جوانان در این پاندمی حتی الگوهای جاافتاده مثبتی که در خانواده‌ها و ارتباطات‌شان داشته‌اند را نفی می‌کنند و شاهد نوعی عصیانگری خواهیم بود. همین الان بین ۳۰تا ۴۰درصد جوانان دچار این تعارض هستند و وقتی ذهن‌ها دیگر درگیر کرونا نباشد و به جوانان‌مان بیشتر توجه کنیم، می‌بینیم که این میزان به‌عنوان یک عارضه دوران کرونا بیشتر هم شده است.»

به‌زودی سرماخوردگی روانی در ایران

«سرماخوردگی روانی» عنوان تازه‌ دیگری است که در توصیف پیامدهای کرونا و تشدید استفاده از فضای مجازی از سوی نوجوانان و جوانان، توسط این استاد دانشگاه بیان می‌شود. عشایری معتقد است: «از خودبیگانگی جدیدی به دلیل فضای مجازی ایجاد می‌شود. آستانه تحریک‌پذیری پایین می‌آید و با افرادی زودرنج، درونگرا، روان رنجور، کم‌تحمل و واقعیت‌گریز مواجه می‌شویم.»

عشایری درباره اثرات جایگزینی فضای مجازی به جای فضاهای واقعی آموزشی نیز چنین می‌گوید: «مدرسه فقط جای ادبیات و هندسه نیست، بلکه جای ارتباط با دیگران و رشد مغز اجتماعی، مغز خلاق و مغز حل مسئله است، اما در دوران کرونا به‌خاطر محدود شدن همه ارتباطات به فضای مجازی، این مغز اجتماعی دیگر به خوبی رشد نمی‌کند. در ۱۶و ۱۷ساله‌ها می‌بینیم که فرق بین فضای مجازی و واقعیت خیلی درخشان نیست و آلودگی و انفجار اطلاعات مجازی غلبه می‌کند.»
 

مسمومیت هیجانی نوجوانان در پی استفاده افراطی

رئیس انجمن عصب‌ روانشناسی در ادامه به تحلیل تأثیرات تمرکز نوجوانان و جوانان بر فضای مجازی در دوران کرونا پرداخت و گفت: «در ارتباطات به نوعی شناخت اجتماعی و شناخت از خود می‌رسیم، اما این ارتباطات امروز به‌دلیل کرونا برای کودکان و نوجوانان که در سن رشد هستند محدود شده و آنها چاره‌ای جز گذراندن وقت خود در فضای مجازی و اینترنت ندارند. در استفاده افراطی از فضای مجازی، ارتباطات با مشکل مواجه و به نوعی مسموم می‌شود. نتیجه این مسمومیت، افسردگی و درون‌گرایی کودکان و نوجوانان خواهد بود. عامل افسردگی، با فشارهای بیرونی قابل تشدید بوده و ممکن است به‌خودآزاری و حتی اتفاقات بدتری چون خودکشی منجر شود.»
 

نتیجه یک مطالعه درباره دیرخوابی نوجوانان

عشایری می‌گوید: «براساس مطالعاتی که در شهرهای مختلف انجام داده‌ایم (اما هنوز قابل تعمیم به کل ایران نیست) تقریبا بالای ۵۰درصد نوجوانان و جوانان دارای خواب فیزیولوژیک طبیعی نیستند و دیرتر از والدین خود می‌خوابند و حتی اگر به رختخواب هم بروند، موبایل و تبلت به‌دست هستند و نمی‌خوابند. این را قبل از کرونا هم داشته‌ایم، اما حالا با یک فاجعه در این زمینه مواجه هستیم.»

فارس