نودیها: گذشت یک‌سال و نیم از توافق هسته‌ای فرصت بسیار مغتنمی در جامعه برای افزایش تجربه تاریخی ایجاد کرده است که به موجب آن می‌توان با نگاه واقع‌بینانه‌تری به برجام نگاه کرد و تا حد ممکن شکست رویای چرخش همزمان چرخ سانترفیوژها و کارخانه‌ها را به تصویر کشید.
شاید روند رو به رشد شکل‌گیری این تجربه تاریخی طی ماه‌های گذشته بود که نهایتاً منجر به آن شد که رهبر معظم انقلاب فراتر از اعتراض به بدعهدی‌های آمریکا، پرده از برخی ضعف‌ها و ایرادات مذاکرات هسته‌ای و روند تصویب برجام در داخل کشور بردارند و از عجله در انجام کار انتقاد نمایند. چنان‌که ایشان در دیدار با فرماندهان نیروی دریایی ارتش در این زمینه تصریح می‌کنند:
«در این مذاکرات (هسته ای) بحث‌های فراوانی راجع به تحریم‌ها شد اما اکنون در کنگره‌ی آمریکا، مسئله‌ی تمدید تحریم‌ها را مطرح می‌کنند و مدعی هستند که اینها، تحریم نیست، بلکه تمدید است اما “شروع کردن یک تحریم” با “دوباره شروع کردن آن پس از پایان زمانش” فرقی نمی‌کند و این دومی نیز تحریم و نقض تعهدات قبلی از سوی طرف مقابل است. بروز این مشکلات ناشی از عجله در انجام کار است، وقتی عجله داریم که کار را زودتر تمام کنیم و به جایی برسانیم، از جزئیات غفلت می‌کنیم و گاهی غفلت از یک امر جزیی، موجب ایجاد رخنه و نقطه‌ی سلبی در آن کار میشود، بنابراین باید مراقب بود که کارها متین، محکم و با شتاب مناسب انجام شود.»
در این گزارش تلاش خواهیم کرد که به بازخوانی هر چه بیشتر مسئله مورد اشاره رهبر معظم انقلاب بپردازیم تا هر چه بیشتر در افزایش تجربه تاریخی نقش ایفا کنیم.
۱- اقامت طولانی مدت در لوزان
در جریان مذاکرات هسته‌ای، تیم مذاکره کننده که برای رسیدن به توافق خود را به آب و آتش می‌زد نزدیک به بیست روز در لوزان اقامت کرد تا در نتیجه چارچوب‌های توافق جامع را منعقد نماید. رسانه‌های زنجیره‌ای نیز که از تلاش همه‌جانبه تیم مذاکره‌کننده وزارت خارجه برای دستیابی به توافق به هر قمیتی ذوق زده بودند با آب و تاب بسیار این موضوع را منعکس کردند و از آن با عنوان رکوردهای شکسته شده در تاریخ دیپلماسی یاد کردند.
جالب توجه آن‌که به موجب توافق لوزان -که مبنای توافق جامع قرار گرفت- آمریکا لغو تحریم‌های هسته‌ای را مشروط به هفت قید تقریباً غیرممکن کرد، سنگ‌بنای تغییر کاربری راکتور اراک و ممنوعیت غنی‌سازی در فردو شکل گرفت. نکته حائز اهمیت آن‌جا است که رهبر معظم انقلاب در اولین واکنش خود به این توافق در بیست فروردین ماه و در دیدار با مداحان خواهان استفاده از نظرات منتقدین و تامل بیشتر در توافق شده و تصریح می‌کنند:
«الان فرصت خوبی است برای همدلی؛ یک عدّه‌ای مخالفند، یک عدّه‌ای اعتراض دارند؛ خیلی خب، مسئولین ما که مردمان صادقی هستند، مردمان علاقه‌مند به منافع ملّی‌اند، بسیار خب، یک جمعی از مخالفین را ــ از آن افرادی را که شاخصند ــ دعوت کنند، حرفهای آنها را بشنوند؛ ای بسا در حرفهای آنها یک نکته‌ای باشد که این نکته را اگر رعایت کنند، کارشان بهتر پیش برود؛ اگر چنانچه نکته‌ای هم نبود، آنها را قانع کنند؛ این میشود #همدلی؛ این میشود یکسان‌سازی دلها و احساسها، و به تبع آن عملها. به نظر من بنشینند، بشنوند، بحث کنند.»
ایشان در ادامه نیز می‌گویند:
« حالا ممکن است بگویند آقا ما سه ماه بیشتر زمان نداریم؛ خب، حالا سه ماه بشود چهار ماه، آسمان که به زمین نمی‌آید؛ چه اشکالی دارد؟ کمااینکه آنها در یک برهه‌ی دیگری هفت ماه زمان را عقب انداختند. خیلی خب، دوستان ما هم اگر چنانچه در این همدلی‌ها و هم‌زبانی‌ها و تبادل‌نظرها یک وقتی گرفته شد، چه اشکال دارد، وقتی گرفته بشود، یک خرده زمان آن تصمیمات نهایی عقب بیفتد؛ طوری نخواهد شد»
۲- تلاش حداکثری برای دور زدن مجلس
پس از آن‌که توافق هسته‌ای در تیر ۱۳۹۴ منعقد شد بحث‌ها در رابطه با نحوه بررسی آن در داخل کشور بالا گرفت. رهبر معظم انقلاب در اولین سخنرانی خود پس از توافق هسته‌ای در خطبه‌های عید فطر خواهان طی شدن روند قانونی بررسی دقیق برجام در داخل کشور شده و خاطرنشان کردند:
« البتّه برای تصویب این متن، یک مسیر قانونیِ پیش‌بینی‌شده‌ای وجود دارد که باید این مسیر را طی کند و خواهد کرد؛ ان‌شاءالله. انتظار ما این است که دست‌اندرکاران، با دقّت مصالح را -مصالح کشور را، مصالح ملّی را- در نظر بگیرند و آنچه را تحویل ملّت خواهند داد، بتوانند با گردن افراشته، در مقابل خدای متعال هم ارائه بدهند.»
در این بین اما دولت یازدهم آن‌قدر برای تصویب متن توافق هسته‌ای عجله داشت که سعی کرد با دور زدن مجلس، نمایندگان را از بررسی برجام بازبدارد؛ چنان‌که عباس عراقچی در برنامه گفتگوی ویژه خبری در تاریخ ۱۹/۵/۹۴ درباره این سناریو می‌گوید: «ازنظر وزارت امور خارجه این اقدام [تصویب برجام در مجلس] به مصلحت نیست، زیرا با اقدامات طرف مقابل تناظر ندارد.»
همچنین رئیس جمهور در نشست خبری خود در شش شهریور ماه سال گذشته با بیان اینکه چیزی را امضاء نکرده‌ایم که به مجلس بفرستیم می‌گوید: « طبق قانون اساسی و بر اساس اصل ۷۷ و ۱۲۵ که در واقع این اصل بیشتر بند ۷۷ آن را بیشتر تبیین می‌کند، در اصل ۲۵ قانون می‌گوید وقتی یک توافقنامه و معاهده‌ای را رئیس‌جمهور یا نماینده رئیس‌جمهور امضاء می‌کند باید آن را برای تصویب به مجلس فرستاد…..ما چیزی را امضاء نکردیم نه تنها رئیس‌جمهور بلکه نماینده رئیس‌جمهور هم چیزی را امضاء نکرده است.»
تأکید روز‌افزون بر روی این مسئله از طرف مقامات دولتی نهایتاً منجربه ورود رهبر معظم انقلاب به آن شد و ایشان در دیدار خود با نمایندگان مجلس خبرگان در شهریور سال گذشته برخلاف نظر مقامات دولتی، لزوم ورود مجلس در بررسی برجام را خواستار شده و گفتند:
« من معتقدم و به آقای رئیس‌جمهور هم گفته‌ام که مصلحت نیست، مجلس شورای اسلامی از موضوع بررسی برجام کنار گذاشته شود. من در مورد نحوه‌ی بررسی و اینکه آن را رد کنند یا تصویب کنند هیچ توصیه‌ای به مجلس ندارم و این، نمایندگان ملت هستند که باید تصمیم بگیرند.»
پس از این بیانات بود که علی‌رغم میل باطنی دولت یازدهم کمیسیون ویژه برجام شکل گرفت و متن برجام در مجلس مورد بررسی قرار گرفت.
۳- هر روز تاخیر ۱۰۰ میلیون دلار ضرر!
عجله دولت یازدهم و تمامی حامیان توافق هسته‌ای برای “تمام کردن کار” در زمان بررسی برجام در کمیسیون ویژه مجلس نیز سرایت پیدا کرد؛ چنان‌که در دومین جلسه حضور سعید جلیلی در کمیسیون برسی برجام و در شرایطی که تعدادی از نمایندگان با اشاره به زیاد بودن حجم مطالب قابل ارائه توسط رئیس سابق شورای عالی امنیت ملی خواستار افزایش زمان این جلسه و توضیحات بیشتر سعید جلیلی درباره نقاط ضعف متعدد برجام شده بودند، حجت الاسلام ابوترابی فرد در سخنانی توهین آمیز، درخواست نمایندگان و سخنان جلیلی را صرفا برای ضبط تلوزیونی عنوان کرد و خواستار اتمام هرچه زودتر این سخنان شد.
ابوترابی در سخنانی تامل برانگیر گفت: «خودتان مطالعه کنید دیگر، این صحبت ها برای ماست یا برای پخش در تلوزیون؟! برای تلوزیون است دیگر! ماهم می توانیم بعدا ببینیم! …اگر برای ضبط تلوزیون است، خب بروند همان جا صحبت کنند! به نظر من این سخنان برای پخش در تلوزیون است بیشتر»
در خارج از کمیسیون برجام اما بازی دیگری در جریان بود. موافقان توافق هسته‌ای با آب و تاب فراوان مدعی آن بودند که تاخیر در اجرای برجام خسارت‌های فراوانی را به کشور وارد می‌نماید و هر چه زودتر و بدون اتلاف وقت باید آن را تصویب کرد. چنان‌که ترکان مشاور ارشد رئیس‌جمهور در این‌باره می‌گوید :
ممکن است عده‌ای بخواهند با کارهای تبلیغاتی بررسی برجام را در مجلس به تأخیر بیندازند…..کاری که دوستان ما دارند در مجلس انجام می‌دهند اعم از دعوت افراد مختلف و جلسات متعدد خوب است اما باید متوجه باشند که هر یک روز تأخیر مجلس در بررسی برجام، ۱۰۰ میلیون دلار به اقتصاد کشور آسیب می‌رساند. بی‌گمان نوع برخورد برخی از نمایندگان محترم مجلس در به‌تأخیرانداختن بررسی برجام در کمیسیون ممکن است به اهدافی که ما از توافقنامه برجام داشته‌ایم، ضربه وارد کند.
محمد نهاوندیان رئیس دفتر رئیس جمهور نیز در تکمیل این پازل می‌گوید:
هزینه مبادله ای که بر اقتصاد ما تحمیل شد در یک محاسبه سرانگشتی حداقل ۱۵ درصد در واردات و صادرات بر ما اضافه هزینه تحمیل کرد. هزینه مبادله تجارت بالای صدمیلیارد دلار که ما در هشت سال گذشته داشته ایم حداقل سالانه ۱۵ میلیارد دلار می شود. ( این البته حداقل است چون ما سال هایی داشتیم که تجارت ما بالای ۱۲۰ میلیارد دلار بوده است). این مبلغ یعنی در روز تحمیل ۱۳۰ میلیارد تومان هزینه بر ملت ایران. وقتی هزینه تمام شده یک کالا بالا می رود تک تک خانواده های ایرانی آن را می پردازند.
حتی سیروس ناصری هم پس از مدت‌ها غیبت با حضور در رسانه‌ها می‌گوید :
ما حدود ۶ تا هفت میلیارد دلار فقط برای پول‌های انباشته شده هزینه می‌دهیم. در طول سال‌های ٨۶ تا ٩٢ حدود ٨٠٠ میلیارد دلار ورودی و به همین میزان خروجی داشتیم. با اعمال هزینه پول و هزینه گران خرید کالا به میزان ٢٠ تا ٢۵ درصد، میشود ١٠٠ تا ١۵٠ میلیون دلار در روز. با احتساب ٢٢ تا ٢٣ روز تاخیر اجرای برجام هم میشود ٢٠٠٠ تا ٢۵٠٠ میلیون دلار بابت تاخیر اجرای برجام.
همه این فشارها و جنجال‌های از جمله مواردی بود که بعدها سعید جلیلی نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی با تلخی از آن یادآوری کرده و تصریح می‌کند:
«زمانی عجولانه گفته می شد هر روز تاخیر در اجرای توافق ۱۷۰ میلیون دلار برای کشور ضرر دارد اما امروز برای عایدی این عجله دعوت به “صبر” می شود.»
۴- گام آخر؛ تصویب نمایشی برجام در بیست دقیقه
علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی از جمله افرادی بود که با تصویب فرمایشی جزییات طرح یک فوریتی اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در قبال اجرای برجام، در بیست دقیقه و نادیده گرفتن بیش از ۲۰۰ طرح اصلاحی نمایندگان که می‌توانست مسکنی برای اوضاع نابه‌سامان این‌روزهای برجام باشد مهر پایانی به بررسی برجام در داخل کشور زد. اشک‌های علی اصغر زارعی نماینده با غیرت مجلس در این جلسه در حالی که به اعتراض فریاد می‌زد که ” بی‌قانونی کردید ” تاثر بسیاری از دلسوزان را به همراه داشت.
حکمت این اشک‌ها را در این روزها می‌توان بهتر دریافت چه آن‌که متن برجام آن‌قدر ضعیف نگاشته شده است که دولت‌مردان مجبور به نادیده گرفتن تمام اقدامات خصمانه آمریکا شده‌اند و رویکرد انفعالی‌شان با رای آوردن دونالد ترامپ روز به روز بیشتر خود را نشان می‌دهد!
رجا
برای امتیاز دادن به این مطلب اینجا کلیک کن
[کل آراء: 0 میانگین: 0]
Related Images:
Visits: 57
