غدیر ، عید عصمت و ولایت

«واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا»

بـاده بده سـاقیا ولـی زخـم غدیر         چنـگ بزن مطـربا ولی بیـاد امیـر

تو نیز ای چرخ پیر بیا ز بالا به زیر        داد مسرت بده باده عشرت بگیر

عید غدیر، عید ولایت، رهبری، انسانیت، اکمال دین واتمام نعمت الهی بوده واز اعیاد بزرگ اسلامی به شمار رفته ومختص شیعه نیست. امام صادق (علیه السلام)عید غدیر را بزرگتر و شریفتر از عید فطر وعید قربان شمرده واز قول پیامبر خدا(صلی الله علیه واله وسلم) روایت میکنند که به امیر المومنین (علیه السلام) توصیه کرده اند مردم این روز را عید بگیرند وفرمودند:«یوم غدیر خم افضل اعیاد امتی» این روز مورد عنایت خاص رسول اکرم (صلی الله علیه واله وسلم) بوده وائمه(علیهم السلام) نیز پیوسته یادآوران آن واقعه مهم بودند و به پیروان خود دستور میدادند که این روز را عید گرفته ودور هم جمع شوند وبه یکدیگر تبریک وشاد باش بگویند تا عظمت این روز وحقانیت اهل بیت(علیهم السلام) فراموش نشود؛ امام صادق(علیه السلام)می فرماید:« نام این عید در آسمان یوم العهد المعهود ودر زمین یوم المیثاق المأخوذ والجمع المشهود است»

غدیر کاشت بذر ولایت در جانها و نورافشانی خورشید به تمامی انسانهاست. در عرصه غدیر حقیقت ولایت در متن دین تعبیه گردیده وآن را تبدیل به دین کاملی نمودکه تبیین وتفسیر، تحلیل وتأویل آن را صاحبان مقام ولایت بر عهده گرفتند واساساً دین بدون چنین والیانی ابتر باقی می ماند.

مسئله مهم دیگری که امروزه بایدآن را مدنظر قرار داد این است که ایادی استکبار به جهت ترس از قدرت اسلام نهایت تلاش خود را برای ایجاد تفرقه دربین مسلمین بکار می برند پس وظیفه همه مسلمانان جهان است با هوشیاری کامل این توطئه خطرناک را خنثی نمایند؛ یکی از این روشها تعارف وشناخت متقابل مسلمین از عقاید یکدیگر با مباحث علمی ومنطقی وکاملاً برادرانه برای ایجاد تئالف ودوستی می باشد بر همین اساس در این مطلب کوتاه سعی بر آن است به یکی از موارد مطروحه در رابطه با حادثه غدیر اشاره گردد.

کمتر کسی از عامه وخاصه (برادران اهل تسنن وتشیع) وجود دارد که در سندیت حدیث غدیر اشکال نماید ومی توان گفت که این حدیث جزو احادیث متواتربین علمای اسلامی به حساب می آید با این وجود گاهی در برخی از اجزای واقعه غدیر مواردی مطرح می شود که جای بحث دارد ازجمله این که واژه مولا در عبارت«من کنت مولاه فهذا علی مولاه» به معنای دوست ویاور بوده ومفهوم سرپرست ورهبر از آن استنباط نمی گردد. اکنون در چند بند بطور مختصر به این موضوع پرداخت می نمائیم.

در ابتدا باید گفت که مولا حداقل ۲۷ معنا دارد از جمله (پروردگار،عمو، پسرعمو، فرزند،آزاد شده، مالک، پیرو، همسایه، یاور و… ) و ما سعی خواهیم کرد در این مقاله کوتاه بیان کنیم که پیامبر(صلی الله علیه وآله) معنای سرپرست و پیشوا را از کلمه مولا اراده فرموده اند.

۱- منظور پیامبر(صلی الله علیه وآله) از مولا در خطبه غدیر جانشینی و رهبریت علی (علیه السلام) بعد از خود می باشد نه به معنی دوست، چون معنا ندارد که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)آن جمعیت فراوان را در بیابان سوزان حجاز جمع نمایند و فرمان دهند افرادی که پیشاپیش رفته اند بازگردند و صبر نمایند تا آنها که عقب مانده اند برسند سپس عنوان کنند که علی (علیه السلام) را دوست داشته باشید. مگر دوست داشتن اختصاص به علی (علیه السلام) دارد. هر مسلمانی موظف است سایر مسلمانان را دوست داشته باشد و اعلام لزوم دوست داشتن علی (علیه السلام) به عنوان یک شهروند مسلمان نه رهبر و پیشوا در آخرین روزهای زندگی برپیامبر(صلی الله علیه وآله) بی معنی به نظر می رسد.

۲- بسیاری از جمعیت حاضر در غدیر خم به شهرهای دور می رفتند و پیامبر (صلی الله علیه وآله) را نمی دیدند تا آن حضرت آنان را مؤاخذه کنند که چرا علی (علیه السلام) را دوست نداشتید. همچنین مسأله دوست داشتن یا نداشتن نیز مسأله قلبی و پنهان است، تا انسان اظهار نکند،کسی متوجه نخواهد شد، بنابراین هراس پیامبر(صلی الله علیه وآله) از اعلان عمومی (…و الله یعصمک من الناس…مائده/۶۷) و به تأخیر انداختن آن چه دلیلی خواهد داشت.

۳- اگر مولا به معنی دوست بود در آن صورت وجهی نداشت که حضرت بفرماید هر کس من مولای او هستم بعد ازمن علی(علیه السلام) مولای اوست. اگر منظور حضرت محبت نسبت به علی(علیه السلام) بود همان زمان هم می توانست باشد نه بعد از پیامبر(صلی الله علیه وآله) بنابراین محبت وبعدیت با هم در تنافی هستند .

۴- در آیه شریفه«… انما المومنون إخوۀ…» به برادری مومنان که بالاتر از محبت است اشاره گردیده، بنابراین وجهی برای اجتماع عظیم غدیر برای بیان محبت باقی نمی ماند.

۵- چه اقتضایی داشت که رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) درآغاز سخنشان از مرگ خویش خبر دهند که بزودی ممکن است رسول پروردگارم به سراغ من بیاید ومن اجابت کنم، من مسئولم وشما نیز مسئول ومورد بازخواست واقع خواهید شد. راستی درباره تبلیغ کدام حکم،پیامبر(صلی الله علیه وآله) مورد بازپرسی قرار می گرفت وامّت راجع به اطاعت از کدام وظیفه بازجویی می شدند. چرا ازآنها پرسیدند آیا شما به یگانگی خداوند شهادت نمی دهید وشهادت نمی دهید که محمد(صلی الله علیه وآله) بنده ورسول اوست، اینکه بهشت حق است وآتش حق، مرگ حق است وزنده شدن پس از مرگ حق واینکه قیامت خواهد آمد وتردیدی درآن نیست وخداوند تمام کسانی را که در قبرها هستند زنده می کند.

۶- آیات قرآن کریم که قبل وبعد از خطبه غدیر نازل شده اند که خود دلیل بر اعلام جانشینی علی(علیه السلام) است مانند آیه شریفه ۶۷ سوره مبارکه مائده«یا ایها الرسول بلّغ ما انزل الیک من ربّک …» که می فرماید اگر وظیفه ات را انجام ندهی رسالت تو ناقص است؛ آیا اگر پیامبر(صلی الله علیه وآله) اعلام دوستی علی(علیه السلام) را نمی کرد رسالتش ناقص بود؟! این چه امری است که پیامبر از تبلیغ آن خوف وترس فتنه را داشته است و برای بیان آن به حفظ ونگهداری از جانب خدا از آزار منافقان نیاز داشته است.

۷- پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)قبل از معرفی علی(علیه السلام) با بکارگیری ماده ولایت از مردم پرسیدند چه کسی نسبت به مومنان ازخودشان سزاوارتر است مردم پیامبر را معرفی کردند، سپس پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) فرمودند«من کنت مولاه فهذا علی مولاه» با کمی دقت در سیاق دو جمله میتوان فهمید که منظور پیامبراکرم(صلی الله علیه واله وسلم) از مولا معنای سرپرست وپیشوا می باشد به عبارت دیگر ماده ولایت در جمله دوم که در قالب کلمه مولا بیان شده درست به همان معنا است که در جمله اول بیان شده است وشیعه وسنی اتفاق دارند که ماده ولایت در جمله اول به معنای تصرف در امور است نه به معنای دوستی.

۸- در بسیاری از کتب روایی برادران اهل سنت نقل شده که پیامبر بعد از نزول آیه تبلیغ فرمودند جبرائیل از طرف خداوند دستور آورده که در این جایگاه بایستم وبه هر سیاه وسفید اعلام کنم که علی(علیه السلام) برادر، جانشین و امام پس از من است.

۹- یکی از مواردی که باید به آن توجه کرد این است که برداشت حاضران از واقعه غدیر چه بود  اشعاری که شاعران وادیبان از آن زمان تا حال درباره غدیر سروده اند همه آن ها خطبه غدیر را مربوط به ولایت وامامت وجانشینی علی(علیه السلام) فهمیده اند مانند حسان بن ثابت شاعر حاضر در صحنه که ازپیامبر اجازه می خواهد تا ماجرا را به شعر درآورد ومی گوید«علی اماما وهادیا» و در این شعر مولا را به معنای امام دانسته است واز طرفی برادران اهل سنت سخنان صحابه را حجت می دانند، مخصوصا این که حسان این شعر را در مرأی ومنظر ومسمع پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) انشاء کرد.

وسخن خلیفه دوم نیز که در این حادثه بزرگ که خطاب به علی(علیه السلام) گفت، “بخ بخ لک یاعلی اصبحت مولای ومولا کل مومن ومومنۀ”دقیقا به معنای امام و پیشوا ناظر است.

۱۰- آیا بیعت مردم وبزرگان مهاجرین وانصار با علی(علیه السلام) در غدیر خم در راستای دوستی بود آیا دوستی نیاز به بیعت دارد؟!

۱۱- معنای رایج واژه مولا همان سرپرست است وقبل از هر چیز همین معنا به ذهن می رسد وخود حضرت علی (علیه السلام) نیز از کلام پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) همین معنا را فهمیده و با آن احتجاج واستدلال کرده که از آن جمله می توان به یکی از نامه های آن حضرت به معاویه اشاره نمود که رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم) در روز غدیر سرپرستی مرا بر شما واجب کرد ومعلوم است اختلاف علی(علیه السلام) با معاویه بر سر دوستی امیر المومنین نبود بلکه برای رهبری امت وجانشینی پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) بود.

۱۲- احتجاج حضرت امیر(علیه السلام) وحضرت زهرا(سلام الله علیها) به حدیث غدیر که در کتب برادران اهل سنت آمده، دلیل است بر اینکه از مولا معنی پیشوا را فهمیده اند نه دوستی را. و الّا احتجاج باطل است.

حضرت زهرا(سلام الله علیها) در احتجاج خود با بعضی از اصحاب رسول خدا(صلی الله علیه وآله)فرمودند:« وهل ترک ابی یوم غدیر خم لاحد عذرا» سکوت اصحاب در برابر این احتجاج نشان فهم آنها به سان فهم حضرت زهرا(سلام الله علیها) است.

همچنین حضرت علی علیه السلام در مجامعی مردم را سوگند داده اند که هرکس حدیث پیامبر«هرکه من مولای اویم علی مولای اوست خدایا دوستانش را دوست ودشمنانش را دشمن بدار» شنیده گواهی دهد سپس کسانیکه حاضر به شهادت نشدند در حالیکه جریان غدیر را دیده بودند را نفرین کردند وکتمان کنندگان به مرض پیسی وکوری گرفتار شده اند آیا معنی دارد که دوستی درباره کسی را کتمان کنند وآنگاه دچار نفرین شوند (المعارف ابن قتیبه ص ۱۹۴ – شرح ابن ابی الحدید ج۱ ص۳۶۲ – احقاق الحق ج ۶ ص ۵۶۰- ارجح المطالب ص۵۸۰-السیره الحلبیه ج۳ص ۳۳۷- انساب الاشراف ج۲،ص ۱۵۶).

۱۳- پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بعد از خطبه غدیر فرمودند:”و لیبلغ الشاهد الغائب “بر تمام شاهدان واجب است که این پیام را به غائبان برسانند- آیا برای شما باورکردنی است که پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) امری را از قبیل موالات ومحبت ویاری که میان مسلمانان رواج دارد وبرای همه آنان بوسیله کتاب وسنت روشن می باشد، این چنین برای ابلاغ آن به غائبان تأکید کند واین مقدار اهتمام ورزد؟ پس این فراز خطبه گواه این است که مسئله ای که پیامبر برآن اهتمام ورزیده اند جز امامت نیست.

۱۴- پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) بعد از ابلاغ خدا را گواه گرفته که “خداوندا تو بر ایشان شاهد باش که من تبلیغ این امر را نمودم و نصیحت کردم” این شاهد گرفتن خدا از طرف پیامبر دلیل بر این است که مطلب تازه و مهمی (یعنی ولایت)غیر از دوستی را ابلاغ کرده اند  و الّا سایر معانی مولا از قبیل یاری ومحبت که در میان مسلمانان عمومیت دارد، هیچ نیازی برای شاهدگرفتن برآن درخصوص علی (علیه السلام) قابل تصور نیست.

۱۵- حضرت آیت الله العظمی اراکی (ره) می فرمایند: به طور قطع و یقین مولائی که حضرت رسول الله الاعظم فرمودند به معنای سرپرستی و ولایت است و اگر به معنای دوستی باشد جمله غلط است “یعنی کسی که من دوست او هستم این علی هم باید دوست او باشد” این جمله تکلیف است برای علی (علیه السلام) نه برای مردم و اگر رسول الله (صلی الله علیه و آله) می خواستند تکلیف مردم را روشن کنند باید می فرمودند”من کان مولای فلیکن مولا علی”یعنی کسی که دوست من است باید دوست علی باشد.

۱۶- پیـامبر اکـرم (صـلی الله علیه و آله) بعـد از تبلیغ مأموریت خویش دعا فرمودند”اللهم وال من والاه و عاد من عاداه-خدایا دوستان علی را دوست بدار و با دشمنانش دشمن باش” چنین دعائی که بصورت عام و بدون قید بیان می شود فقط مناسب کسی است که آن شخص از ارکان دین ونشانه اسلام وامام امت باشد ورویگردانی از او سبب شکستن بازوی حق وگسستن دستگیره اسلام باشد (کسانی که مولا را در غیر معنای رهبر وسرپرست معنا می کنند چه طور این دعا را توجیه می کنند؟ ) و درسایر مومنان که چنین مقامی ندارند همانند این دعا وارد نشده گرچه محبت ورزیدن به یکدیگر بر ایشان واجب است.

۱۷- اختلاف درمقصود پیامبر ازکلمه مولی ناشی ازاین است که از خطبه پیامبر درروز غدیر بدون توجه به شرایط زمانی ومکانی فقط به جمله «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» توجه شده است خود خطبه حضرت رسول اکرم بهترین دلیل براین است که مراد حضرت سرپرستی ورهبری است. جناب تفتازانی ازعلماء اهل سنت می گوید «وسزاوار است که در حدیث غدیر از کلمه«مولی» همین معنا{سزاوارتر وسرپرست} اراده شود تا با صدر حدیث مطابقت پیدا کند به جهت اینکه با پنج معنای اول{مولی،یعنی آزادکننده، آزادشده،هم قسم،پسرعمو،همسایه } مناسبت ندارد واین امری است ظاهر ونیز با معنای ششم یعنی«ناصر» سازگاری ندارد زیرا معنا ندارد که پیامبر (صلی الله علیه وآله) مردم را درآن مکان برای ابلاغ این معنا جمع کرده باشد، این مطلب نیز واضح است …{او در آخر می گوید:} « مخفی نماند که ولایت برمردم وسرپرستی ومالکیت تدبیر امر مردم وتصرف در شئوون آنان همانند منزلت پیامبر (صلی الله علیه وآله) با معـنای امامـت سـازگاری دارد» شـرح مقاصد ج ۲،ص ۲۹۰

۱۸- در تفاسیر متعدد ازشیعه وسنی درباره شأن نزول« سأل سائل بعذاب واقع» آمده که نعمان بن حارث فهری به پیامبر اکرم عرض کرد آیا آنچه امروز درباره پسر عمویت علی گفتی ازخودت بود؟یا ازطرف خدا؟ پیامبر فرمود:«بلکه از جانب خداست» آنگاه نعمان از خدای متعال درخواست عذاب کرد وسنگی بر او از آسمان فرود آمد. اگر مقصود از مولا در حدیث غدیر محبت ویا نصرت بود چه ضرورتی داشت که حارث بن نعمان  این گونه با رسول خدا (صلی الله علیه وآله) محاجه کرده ودر نهایت امر ازخداوند متعال طلب مرگ کند؟ به طور حتم او ازحدیث غدیر معنای سرپرستی وامامت حضرت علی (علیه السلام) را فهمیده بود لذا به جهت عنادی که با حضرت داشت تحمل نیاورده، حسد او باعث شد که چنین درخواستی ازخداوند نماید.(الکشف والبیان ذیل آیه-وفیات الاعیان ذیل آیه- شواهد التنزیل ج۲ ص ۳۸۱-۳۸۵- فرائدالسمطین ج۱ ص ۸۲ ح۶۳-الفصول المهمه ص۴۱- جواهرالعقدین ص ۱۷۹- السیره الحلبیه ج ۳،ص ۲۷۴- ینابیع الموده ص۲۷۴ و…).

۱۹- برخی از علماء اهل سنت تا حدودی انصاف به خرج داده ودلالت حدیث را بر امامت وسرپرستی حضرت امیر (علیه السلام) قبول کرده اند گرچه ازطرفی دیگر درصدد توجیه آن بر آمده اند اینک به اسامی برخی ازآنها اشاره می کنیم:

الف) محمدبن محمد غزالی درتذکره الخواص ص ۶۲

ب) ابوالمجد مجدود بن آدم معروف به حکیم نسائی در حدیقه الحقیقه

۲۰- فریدالدین عطار نیشابوری در مثنوی  مظهر حق.

د) محمد بن طلحه شافعی در مطالب السؤول  ص ۴۴ و۴۵

ه) سبط ابن جوزی درتذکره الخواص ص ۳۰-۳۴

و) محمد بن یوسف گنجی شافعی درکفایه الطالب ص ۱۶۶ و۱۶۷

ز) سعیدالدین فرغانی درشرح تأیید ابن فارض،فرغانی

ح) تقی الدین مقریزی در المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والآثار ج۲،ص ۲۲۰

ط) سعدالدین تفتازانی درشرح مقاصد  ج۲، ص ۲۹۰

۲۱- سخن پیامبر (صلی الله علیه وآله) پس ازبیان ولایت براساس روایت  ابوسعید خدری و جابر:

« الله اکبر علی اکمال الدین واتمام النعمه ورضاالرب برسالتی والولایه لعلی بعدی»

الله اکبر بر کامل شدن دین وتمام شدن نعمت وخشنودی پروردگار به رسالت من وولایت علی پس ازمن(ر.ک: کتاب ما نزل من القرآن فی علی علیه السلام حافظ ابو نعیم اصفهانی ص۵۶- ومناقب خوارزمی ص ۱۳۵ح ۱۵۲)

۲۲-کلام  پیامبر (صلی الله علیه و آله) پس از بیـان ولایت علی (علیه السلام)« هنئونی، هنئونی أن الله تعالی خصّنی بالنبوه وخص اهل بیتی بالامامه» به من تبریک بگوئید به من تبریک بگوئید زیرا خدای تعالی مرا به پیامبری واهل بیتم را به امامت برگزید(حافظ ابوسعید خرکوشی نیشابوری درکتاب خود«شرف المصطفی» آنرا نقل کرده است).

۲۳- از عبدالله بن علاء نقل شده است که وقتی زهری حدیث غدیر را برای او نقل کرد عبدالله به اوگفت: این حدیث را درشام نقل مکن، زیرا درآنجا به هردو گوشت می شنوی که به علی دشنام می دهند، پس گفت : به خدا ازفضائل علی (علیه السلام) چیزی می دانم که اگرنقل می کردم هر آینه کشته می شدم (ر.ک: اسدالغابه ابن اثیر ۱/۳۶۴ شماره ۸۱۲) ومثل این در مسند احمد جلد ۴ ص ۳۶۸ وج ۵ ص ۴۹۴ ح ۱۸۷۹۳ نقل شده است.

این سخنان نشان می دهد که حدیث غدیر، نزد مردم معنایی داشته است که نقل کننده آن ازگرفتارشدن به مجازاتی که دشمنی با وصی پیامبر در عراق وشام آن را به وجود آورده بود، در امان نبوده است با توجه به این نکته معقول نیست که واژه مولی به معنای رایجی که هر مسلمان ازآن برخوردار است باشد بلکه به معنای امامت ورهبری است که با اولویت مورد نظر یکی است.

۲۴- امام حافظ واحدی پس از یادآوری حدیث غدیر می گوید«از این ولایتی که پیامبر برای علی (علیه السلام) قرار داده سوال خواهد شد» ودرتفسیر آیه «وقفوهم انهم مسئولون» آنها را نگه دارید که باید بازپرسی شوند، درروایتی آمده است از ولایت علی (علیه السلام) سـوال می شــود (ر.ک: فرائد السـمطین حموینـی  ج ۱/ ۷۹ ح ۴۷ – نظم دررالسمطین  جمال الدین زرندی ص۱۰۹-الصواعق المحرقه ص ۱۴۹) آیا این سخنان غیر از خلافت ورهبری با چیز دیگری سازگاری دارد؟!

۲۵- ابوالحسن مسعودی شافعی در مروج الذهب می نویسد : چیز هائی که سبب فضیلت وبرتری اصحاب پیامبر (صلی الله علیه وآله) می شوند عبارتند از : سبقت در ایمان وهجرت ،یاری کردن پیامبر،قرابت با او،قناعت،جانفشانی برای او، علم به قرآن وتنزیل … وعلی (علیه السلام) از تمام اینها سهم فراوان وبهره زیادی دارد وبرخی فضائل ویژه علی (علیه السلام) است مانند…و سخن پیامبر« من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه» اگر این سخن پیامبر فضیلت ویژه ای برای علی علیه السلام است تنها درصورتی قابل توجیه است که معنای رهبر وسرپرست از مولا اراده شود و الّا دوستی ومحبت طبق قرآن وسنت نسبت به همه مومنان واجب است.

۲۶- کسی ازاحمدبن حنبل درباره حدیث غدیر پرسید واو گفت: فقط آن را حفظ کن اما لزومی ندارد در آن تأمل کنی«تکلم فی هذا و دع الحدیث کما جاء!» السنه ابن خلان ج۱ص۳۴۶ -۳۴۷

اگر وهابی ها تفسیر کرده اند وبر ضدشیعه تفسیر کرده اند پس بر خلاف فرمایش رئیس خود که می گوید در آن تأمل نکن عمل کرده اند ازطرفی دیگر اگر مراد حرف شیعه نباشد چرا می گوید : «دع الحدیث کما جاء!»

۲۷- ازجملی قرائنی که بطور صحیح دلالت بر این دارد که مراد از مولا رهبری وپیشوایی علی(علیه السلام) می باشد این است که پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم ) به حاضران دستور دادند که به علی(علیه السلام) به عنوان امیرالمومنین سلام دهند(سلّموا علی علیِّ بإمرۀ المومنین- ر.ک. الولایۀ محمدبن جریر طبری)

۲۸- زمخشری(از علماء اهل سنت) در ربیع الابرار می نویسد: معاویه از زنی به نام دارمی حجونی پرسید که سبب علاقه ات به علی(علیه السلام) ودشمنی ات با من چیست؟ آن زن در پاسخ معاویه دلایلی را ذکر کرد ازجمله اینکه: پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) در روز غدیر خم در حضور مردم،خلافت را برای او قرار داد…و( نکته مهم این است که) معاویه سخن او را رد نکرد.

«وَ هَذا صِراطُ رَبِّکَ مُستَقِیماً قَد فَصَّلنَا الآیاتِ لِقَومٍ یَذَّکَّرُونَ»

منبع : darolershad.org

Related Images:

Visits: 8